Nhiều không gian hàng ngày của chúng ta đang gây hại cho chúng ta

Một lĩnh vực mới được gọi là “Kiến trúc thần kinh” nổi lên đặt ra những câu hỏi về vấn đề đạo đức trong lĩnh vực kiến trúc cho các kiến trúc sư.

“Các yếu tố như ánh sáng tự nhiên, bố cục không gian và sự phức tạp về mặt thị giác không chỉ tác động đến cảm quan thẩm mỹ”

Kiến trúc thần kinh: Tương lai của thiết kế vì sức khỏe và hạnh phúc

Kiến trúc thần kinh – nghiên cứu về cách môi trường xây dựng ảnh hưởng đến chức năng não – đang giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa thiết kế và sức khỏe. Các yếu tố như ánh sáng tự nhiên, bố cục không gian và sự phức tạp về mặt thị giác không chỉ tác động đến thẩm mỹ mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý, hành vi và sức khỏe thể chất của con người.

Tuy nhiên, liệu những kiến thức này đã được ứng dụng vào thực tế thiết kế? Một cuộc đánh giá thiết kế tại một trường đại học ở Úc đã chỉ ra rằng ngành thiết kế vẫn chưa nhận thức đủ về tác động sinh lý mà các không gian xây dựng có thể gây ra.

Trong một ví dụ, bản thiết kế cho một căn phòng nhỏ với phong cách tối giản – trần thấp, ánh sáng tự nhiên kém, tường bê tông và chỉ có một chiếc ghế nhựa ở giữa – đã được khen ngợi vì tính thẩm mỹ. Nhưng thiết kế này lại thiếu sự cân nhắc đến sức khỏe và tâm lý người ở. Khi có ý kiến lo ngại rằng không gian như vậy có thể gây ảnh hưởng tiêu cực, một phản hồi gây sốc được đưa ra: “Không thể nói rằng không gian có thể gây ra trầm cảm.”

Trách nhiệm đạo đức của thiết kế

Kiến trúc thần kinh không chỉ là một xu hướng mà là bước tiến quan trọng để hiểu và cải thiện sức khỏe cộng đồng qua môi trường sống. Các nhà thiết kế có trách nhiệm tạo ra không gian hỗ trợ sức khỏe thay vì gây hại. Điều này bao gồm việc cân nhắc đến ánh sáng tự nhiên, tỷ lệ không gian, vật liệu sử dụng, và các yếu tố thị giác, bởi chúng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý, mức độ căng thẳng và sức khỏe tổng thể của người sử dụng.

Ví dụ:

• Ánh sáng tự nhiên giúp điều chỉnh nhịp sinh học, cải thiện giấc ngủ và sức khỏe.
• Không gian kém thiết kế có thể gây căng thẳng hoặc thậm chí góp phần gây ra đau nửa đầu.

Trước đây, thiết kế tập trung vào sức khỏe chủ yếu được áp dụng trong các cơ sở y tế. Tuy nhiên, mọi không gian – từ nhà ở, trường học, nơi làm việc đến không gian công cộng – đều có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sức khỏe tinh thần và thể chất.

Hướng đến sự thay đổi toàn diện

Trách nhiệm này không chỉ thuộc về các kiến trúc sư mà còn mở rộng đến các nhà phát triển, kỹ sư, nhà quy hoạch đô thị và cả người dùng cuối. Để đảm bảo thiết kế có lợi cho sức khỏe, cần có sự phối hợp giữa các bên liên quan.

Thách thức lớn nhất là làm thế nào để đưa các hiểu biết từ kiến trúc thần kinh vào thực tế. Ngành công nghiệp cần thay đổi cấu trúc, từ giáo dục kiến trúc sư, phát triển các quy chuẩn thiết kế mới, đến cung cấp các công cụ hỗ trợ.

Giáo dục: Chìa khóa thay đổi

Giáo dục đóng vai trò cốt lõi. Nếu sinh viên kiến trúc hiểu được cách thiết kế ảnh hưởng đến cảm xúc và sức khỏe người sử dụng, họ sẽ có khả năng tạo ra những không gian tích cực hơn. Điều này đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà nghiên cứu, kiến trúc sư và nhà hoạch định chính sách để biến kiến thức thành hành động.

Hình minh họa cho không gian kiến trúc hiện đại, với ánh sáng tự nhiên

Kiến trúc thần kinh đang mở ra con đường mới cho ngành thiết kế, không chỉ tạo ra các không gian đẹp mắt mà còn hỗ trợ sức khỏe và hạnh phúc. Bằng cách áp dụng những hiểu biết này vào mọi giai đoạn của quá trình thiết kế, chúng ta có thể định nghĩa lại ý nghĩa của việc trở thành một nhà kiến trúc: tạo ra những không gian giúp con người sống tốt hơn và khỏe mạnh hơn.